آب،آباداني

بحران آب      -هشدار-هشدار -هشدار

بحران آب و راههای مد یریت بحران

آب مایه حیات و عامل و محرک اصلی فعالیتهای کشاورزی به شمار می رود و 70 درصد آب مصرفی جهان به آبیاری اختصاص می یابد بسیاری از کشورها بخصوص کشورهایی که در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارند برای تولید محصولات کشاورزی به آب نیاز دارند و بیش از 90 درصد تولیدات زراعی و باغی کشور ما نیز حاصل کشت آبی است و در واقع آب محور توسعه کشاورزی است منابع آب تجدیدشونده کشور 130 میلیارد مترمکعب است و از 5/89 میلیارد مترمکعب آب استحصال شده در کشور 83 میلیارد آن در بخش کشاورزی مصرف می گردد (5/93 درصد) و علی رغم محدودیت شدید منابع آب بهره وری و کارآیی استفاده ازاین منابع بسیار پایین است بخش کشاورزی درآینده باید ضمن مصرف آب کمتر تولید بیشتری را عرضه نماید.

جمعیت ایران در سال 1300 کمتر از 10 میلیون نفر بوده که امروز به بیش از 70 میلیون نفر افزایش یافته(1385) و هفدهمین کشور پرجمعیت دنیاست و پیش بینی می گردد در سال 2050 جزو ده کشور پرجمعیت جهان به شماراید.

میزان سرانه آب تجدیدپذیر در سال 1300  حدود 13000 مترمکعب بوده که درحال حاضر میزان سرانه آب در کشور به حدود 1900 مترمکعب تقلیل یافته و درآینده به مراتب وضع بدتر خواهد شد.

باید مردم سعی کنند که آب ها به هدر نرود.1
امام خمینی رحمه الله
در امور بهداشتی و بهزیستی و این ها باید خودمان در فکر خودمان باشیم... طوری بشود در کشور آب ها از آلودگی بیرون بیاید.2
امام خمینی رحمه الله
به رغم کمبود آب در کشور می توان با تدبیر و روحیه خستگی ناپذیر و استفاده صحیح از آب موجود، در بسیاری از محصولات به خود کفایی رسید.3
مقام معظم رهبری آیت اللّه خامنه ای
بهره برداری نادرست از منابع آب و خاک، اسراف در مصرف، بی توجهی به مهار آب های سطحی و پایین بودن سطح دانش فنی در جهان سوم از عوامل عمده بحران آب است.
آیت اللّه هاشمی رفسنجانی
مسئله آب و خاک به عنوان یک موضوع فراملیتی باید مورد توجه بیش تر کشورهای پیشرفته قرار گیرد؛ زیرا اگر روند بهره وری از آب در تمام جهان به همین شیوه کنونی دنبال شود، قطعا بشریت در آینده با مشکل جدّی روبه رو خواهد شد.
آیت اللّه هاشمی رفسنجانی
دانشمندان و متخصصان و دست اندرکاران امر آب و خاک باید از طریق رسانه های جمعی و تبلیغات، مردم را با چگونگی استفاده بهتر از آب و به کارگیری روش های علمی در این زمینه کاملاً آشنا سازند.4
آیت اللّه هاشمی رفسنجانی
مسئله آب در کشور ما مسئله مهمی است.5
مسئله آب و خاک از اولویت های کشور ماست.6
سید محمد خاتمی

منابع آب کشور، سرمایه ملّی نسل کنونی و نسل های آینده است؛ سرمایه ای که باید از اتلاف آن پرهیز کرد. بنابراین، در زمانی که مسئولان دلسوز با به کارگیری ابزارهای باورنده و انگیزشی، در پی روشنگری و هدایت مردم به استفاده صحیح از آب هستند، شایسته است که عموم مردم به توصیه های دلسوزانه آنان به خوبی توجه کنند. ولی همیشه عده ای به قانون پای بند نیستند که در این صورت باید راه برخورد قانونی با این متخلفان هموار باشد؛ زیرا پس از آگاهی از محدودیت های آب، دیگر هیچ دلیلی وجود نخواهد داشت که افراد خودسرانه آب را بی رویه مصرف یا آن را آلوده کنند. در این زمینه، شیوه های بازدارنده ای مانند جریمه، تشکیل پلیس، دادگاه آب و... می تواند مؤثر باشد.

یک ـ جریمه متخلفان جریمه متخلفان، یکی از روش های بازدارنده موفق و قاعده ای است که در دنیای امروز، حتّی در کشورهای پر آب جهان نیز از آن بهره گرفته می شود. برای نمونه، در کشور انگلستان برای هر بار مصرف بی رویه، معادل پانزده روز حقوق یک کارمند معمولی، جریمه می شوند. و یا در یونان، قیمت آب بها برای هر متر مکعب آب مصرفی یک خانوار، نسبت به مازاد پانزده متر مکعب در ماه، بیست برابر افزایش می یابد».1

دو ـ تشکیل پلیس و دادگاه آب برای نظارت بر کمیت و کیفیت آب مصرفی در بخش های مختلف مصرف شهری، کشاورزی و صنعت و همین طور حفاظت کیفی آب ها و حلّ مناقشات داخلی آب، نیازمند نیروی انسانی بازدارنده ای هستیم که در امر آب علاقه مند، دانا، توانا، کارآمد و قانونمند باشد. بی گمان، این امر با تشکیل «پلیس آب» و «دادگاه آب» و زیرمجموعه های لازم و دادن آموزش های ضروری و باوراندن مشکلات آب کشور، عملی خواهد شد.

ابزارهای باورنده، دستگاه هایی هستند که مستقیم یا غیر مستقیم با طیف های گوناگون مردم در ارتباط اند و مردم در زندگی خود از برنامه های آنان تأثیر می پذیرند. بی گمان در این زمینه، نقش دستگاه های فرهنگی مانند رادیو و تلویزیون، مطبوعات، آموزش و پرورش و آموزش عالی در سطوح محلی، منطقه ای و ملّی از دیگر دستگاه ها پر رنگ تر است. این دستگاه ها می توانند با تهیه و تدوین برنامه های مناسب در زمینه کاری خود، گامی مؤثر در راه تغییر شیوه مصرف آب بردارند. از این برنامه ها می توان به تنویر افکار عمومی، تبیین ارزش های واقعی آب و آموزش عملی صرفه جویی اشاره کرد.
یک ـ تنویر افکار عمومی
مردم مسلمان ما به دلایل گوناگون، آب را نعمتی رایگان، فراوان و تمام نشدنی می دانند. این گمان در گذشته تا حدّی با واقعیت مطابقت داشته است؛ زیرا در آن روزگار، مردم آب مورد نیاز خود را به آسانی از منابعی که در دسترس آن ها بوده است، تأمین می کردند و هر گونه که می خواستند به مصرف می رساندند. ولی امروزه، هم در زمینه تأمین آب و هم در شیوه های مصرف آن، با محدودیت های فراوانی روبه رو هستیم که افکار مردم درباره آن باید تنویر شود. برای نمونه، بیش تر مردم هنوز نمی دانند که با افزایش جمعیت، از سرانه آب مصرفی آن ها کاسته می شود. یا آگاه نیستند که در تصفیه خانه های آب شهری برای تهیه آب شُرب چه می گذرد؛ یا هنوز نمی دانند که افزایش قیمت تصاعدی آب یعنی چه و گسترش شبکه فاضلاب چه تأثیری بر زندگی و محیط زیست آن ها خواهد داشت و همین گونه است ده ها موضوع دیگر مربوط به آب که مردم شریف ما از آن بی خبرند.
بی گمان، این آگاهی بخشی باید به گونه ای باشد که هر شهروند ایرانی، از یک خانم خانه دار در منزل تا یک کارمند در یک اداره یا افرادی که در هر آموزشگاهی تحصیل می کنند، آب را یک عطیه الهی و یک کالای ارزشمند بدانند و به این باور برسند که حفظ ذخایر و منابع آب کشور در گرو همکاری و مشارکت یک یک آنان در صرفه جویی قطره، قطره آب است.
دو ـ تبیین ارزش های واقعی آب
آب در فرهنگ اسلامی ارزش والایی دارد؛ چنان که امام صادق علیه السلام آن را قوام زمین دانسته و می فرماید:
زمین را قوامی نیست، جز به آب.1
و در حدیث ارزشمندی دیگر، نهایت بهره برداری از آب را چنین یادآور می شود:
کم ترین حد اسراف، ریختن باقیمانده آب در ظرف است.2
ولی متأسفانه، این ارزش ها کمتر به مردم مذهبی ما شناسانده شده است. حتّی در فرهنگ اسلامی برای پرهیز از آلوده سازی یا اتلاف آب و همین طور مشارکت مردم در امر آبرسانی، احادیث و روایت های ارزشمندی از معصومین علیهم السلام نقل شده است که مسئولان زحمتکش آب کشور و همین طور دستگاه های فرهنگی باید آن ها را برای مردم بیان کنند. مسئولان و دستگاه های فرهنگی می توانند با بهره گیری از نیروهای توانمند دینی، مانند ائمه جمعه و جماعات، مبلغان مذهبی، گروه های امر به معروف و ناصحین که محبوبیت خاصی میان مردم دارند، این ارزش ها از جمله اهمیت آب، لزوم صرفه جویی و رعایت بهداشت آب را به مردم تفهیم و تبیین کنند.
سه ـ آموزش عملی صرفه جویی
به یقین، اگر آگاهی دهی و تبیین ارزش های واقعی آب به مردم همراه با آموزش های عملی صرفه جویی باشد، نتایج مطلوب تری را پدید خواهد آورد. اگر امروزه مردم کشوری را می بینیم، که با توجه به فراوانی آب در کشورشان در مصرف آب دقیقند و با وسواس از آن استفاده می کنند، بدان دلیل است که به آنان آموزش های لازم درباره چگونگی بهره گیری از این نعمت الهی داده شده است. برای نمونه، به آنان آموزش داده شده است که:
«از انداختن کاغذ، ته سیگار و دستمال کاغذی به آبریزگاه ها خودداری کرده و آن ها را در سطل زباله جای دهند. هنگام استحمام، به ویژه در ضمن مصرف شامپو و صابون، شیر آب حمام را ببندند. هنگام مسواک زدن و اصلاح صورت، شیر آب را ببندند. برای بیرون آوردن یخ از قالب یخ یا ذوب مواد منجمد، آن ها را از چند دقیقه تا چند ساعت زودتر در هوای آزاد بگذارند و زیر شیر آب نگیرند. سبزیجات و میوه ها را در ظرفی شسته و آب را برای آبیاری گلدان ها و فضای سبز به کار برند. اگر از ماشین لباس شویی و ظرف شویی استفاده می کنند، زمانی آن را به کار بیندازند که کاملاً پر شده باشد؛ زیرا هر بار راه اندازی ماشین، حداقل صد لیتر آب مصرف می کند. یا اگر لباس ها را با دست می شویند، نخست لباس هایی را که کمتر کثیف هستند در تشتی شسته، سپس در همان آب، البسه چرک تر را بشویند و با آب تمیز آب بکشند. همین طور به آنان آموزش داده می شود که چمن، باغ و باغچه را صبح زود آب دهند تا آب کمتری تبخیر شود. از آب به عنوان جارو استفاده نکنند و کنتور آب را مرتبا در حالی که کلیه شیرهای مصرف بسته است، کنترل کنند تا از نبود نشت آب از لوله ها مطمئن شوند و اگر از استخر در هوای آزاد استفاده می کنند، پس از استفاده روی آن را با نایلون بپوشانند تا تبخیر کاهش یابد و...»3 و البته نباید فراموش کرد، عملکرد نیروهای باورنده دستگاه های فرهنگی کشور و حتّی مسئولان محترم در هر رده و مقامی، خود الگویی عملی در مقابل دیده عموم مردم و زیرمجموعه خود آنان است و خود باید به باور صرفه جویی و لزوم ارزش گذاری به آب رسیده باشند.

پی نوشت ها:
1. تحف العقول، ص 371.
2. کافى، ج 6، ص 460.
3. اطلاعات، ص 12، شماره 21082، 3/4/76.